Απολογισμός και το επόμενο βήμα για το περιβαλλοντικό μας πρόγραμμα

Ενόψει της λήξης του σχολικού έτους, ένας μικρός απολογισμός για το Περιβαλλοντικό μας πρόγραμμα με τίτλο: ««Καταγραφή της Άγριας Βιοποικιλότητας της Λευκάδας, με τη χρήση της τεχνολογίας και της εφαρμογής – πλατφόρμας iNaturalist», και τα επόμενα βήματα…

Βασικός στόχος του Προγράμματός μας ήταν (και θα συνεχίσει να είναι…), η καταγραφή της πλούσιας Βιοποικιλότητας του Νησιού της Λευκάδας, με τη βοήθεια της Τεχνολογίας. Χρησιμοποιήσαμε την εφαρμογή iNaturalist, για να αξιοποιήσουμε την τεράστια βάση δεδομένων της και να ανακαλύψουμε είδη (γνωστά και άγνωστα) από το φυτικό και το ζωικό βασίλειο.

Μέσω του Προγράμματος θέσαμε ως επιμέρους στόχους…

• Οι μαθητές/τριές μας να αποκτήσουν βασικές δεξιότητες. Να μυηθούν στην έρευνα, τον έλεγχο πληροφοριών και τη σύνθεση στοιχείων, να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες (συνεργασία, ομαδικότητα, ακρόαση, παρατηρητικότητα, κριτική σκέψη, πρωτοβουλία, ανάληψη ευθυνών κ.α.), να χρησιμοποιήσουν τις ΤΠΕ και να διαμορφώσουν θετικές στάσεις.
• Να γνωρίσουν την τοπική βιοποικιλότητα (κοινά, ενδημικά και απειλούμενα είδη) και τη σημασία διατήρησής της για την αειφόρο ανάπτυξη.
• Να κατανοήσουν τις καλές περιβαλλοντικές πρακτικές
• Να προωθήσουμε τη συνεργασία μεταξύ μας, να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον όλων.
• Να εμπλέξουμε όλους τους μαθητές/τριες, τους γονείς τους, αλλά και τους εκπαιδευτικούς του σχολείου ώστε να δημιουργήσουμε μια μεγάλη βάση δεδομένων – παρατηρήσεων για το νησί μας.
• Να βγάλουμε τα παιδιά στη φύση. Να τα σηκώσουμε από τους καναπέδες και τους υπολογιστές, να έχουν ένα σκοπό, να μάθουν να παρατηρούν.
• Να κατανοήσουν ότι η τεχνολογία υπάρχει και μπορεί να γίνει σύμμαχός μας για σημαντικούς σκοπούς.
• Εντέλει με το τέλος του προγράμματος να μπορούν μόνοι τους να χρησιμοποιήσουν την πλατφόρμα και να συνεχίσουν να μαθαίνουν, αλλά και να  προσφέρουν στην παγκόσμια ερευνητική κοινότητα (Μύηση των μαθητών/τριών στην έννοια της επιστήμης των πολιτών – Citizen Science)

Ξεκινήσαμε με μια ενημερωτική συνάντηση με όλους τους μαθητές και εκπαιδευτικούς του Σχολείου, θέτοντας τις προδιαγραφές για την ποιότητα των δεδομένων που θα καταγράψουμε και προσπαθώντας να εμπλέξουμε όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα, ακόμη και αν δε συμμετείχαν στην περιβαλλοντική ομάδα.

Θέσαμε από κοινού τους στόχους του Προγράμματος. Έπρεπε να αντιληφθούμε ότι ο καθένας μας θα μπορέσει να γίνει ένας νέος φυσιολάτρης. Θα μπορεί να αποτυπώσει είδη που συναντά στην καθημερινότητά του, στην αυλή του σπιτιού του, στη βόλτα του, στις δραστηριότητες του. Εστιάσαμε σε άγρια και άγνωστα είδη, ώστε να μη χαθεί το νόημα της νέας γνώσης (αφού για παράδειγμα όλοι μας γνωρίζουμε μια λεμονιά). Για κάθε παρατήρηση, ψάξαμε το είδος, προσπαθήσαμε να κάνουμε κατηγοριοποίηση και «ανεβάζαμε» τα δεδομένα μας στο iNaturalist για επιβεβαίωση.

Δημιουργήσαμε Bioblitz (project περιορισμένης διάρκειας) στην πλατφόρμα στο οποίο πραγματοποίησαν εγγραφή όλοι και όλες οι χρήστες για συνεχή παρακολούθηση των καταγραφών. Κρατούσαμε ημερολόγιο στην πλατφόρμα και το όλο εγχείρημα υποστηρίχτηκε από ηλεκτρονική τάξη και τη σχολική ιστοσελίδα.

Οι πρώτες 100 παρατηρήσεις ήρθαν σε λίγες μόλις μέρες, και κάπως έτσι τα νούμερα εκτοξεύτηκαν, και σήμερα έχουμε ξεπεράσει τις 1300 παρατηρήσεις, και τα 500 διαφορετικά είδη οργανισμών, αριθμός αρκετά μεγάλος για αυτό το διάστημα των περίπου 5 μηνών.

Τι πήγε καλά…

Το πρόγραμμα είχε ως πρωταγωνιστές τους μαθητές και τις μαθήτριες και τους συντονιστές σε δεύτερο ρόλο. Εμπιστευτήκαμε τα παιδιά, τα βοηθήσαμε στην αρχή με μικροδιορθώσεις και στη συνέχεια αυτά βγήκαν μπροστά και βοήθησαν και τους συμμαθητές/τριές τους με τη διαδικασία. Δεν έγινε απλά μια καταγραφή (όπως νομίζαμε στην αρχή). Όσο ανέβαινε ο αριθμός των παρατηρήσεων, επιστήμονες από όλο τον κόσμο αναγνωρίζαν τα είδη που παρατηρούσαμε, και μας έδωσαν το κίνητρο να δοκιμάσουμε κι εμείς. Έτσι από παρατηρητές, πολλοί από εμάς γίναμε και αναγνωριστές. Μέσα από τα λάθη μας αρχίσαμε να μαθαίνουμε. Υπάρχει πραγματικά πολύς κόσμος που αγαπάει τη φύση, που έχει τη διάθεση να μοιράσει τη γνώση του απλόχερα και σταθήκαμε αρκετά τυχεροί που τους γνωρίσαμε. Έτσι αυτό που εμείς απλά λέγαμε ένας γλάρος είδαμε ότι είναι πολλά διαφορετικά είδη (μόνο στο νησί μας) και πλέον μπορούμε μέσω της εφαρμογής να τα ξεχωρίζουμε, να ξέρουμε πότε έρχονται και πότε φεύγουν, που συχνάζουν (με τεράστια ακρίβεια λόγω GPS της εφαρμογής), αλλά και αν απειλούνται με εξαφάνιση ή όχι. Μια διαδικασία λοιπόν που σε κάποιον επιστήμονα μπορεί να έπαιρνε μια ζωή, μέσα σε λίγους μήνες πέρασε μέσα από το κινητό μας!

Σε πολύ μικρό διάστημα καταλάβαμε όλοι μας τη σημασία της ποιοτικής παρατήρησης, της σπάνιας και ιδιαίτερης ζωής και όχι των καλλιεργούμενων. Αν δίναμε σημασία και στα οικόσιτα ή καλλιεργούμενα θα είχαμε ξεπεράσει τις 2000 παρατηρήσεις. Βασιστήκαμε όμως στην παρατήρηση ενδημικών και άγριας ζωής, αυτή που εξάλλου είναι και η πιο κρίσιμη στον κύκλο της ζωής και του περιβάλλοντος.

Βοήθησαν πολύ στη διαδικασία, τα Περιβαλλοντικά Μονοπάτια (Μύλοι Άι Γιάννη, Ορεινή Λευκάδα), η παρακολούθηση του Προγράμματος του Κ.Ε.ΠΕ.Α. Λευκάδας, και η επίσκεψή μας στο Κάστρο της Αγίας Μαύρας όπου καταγράψαμε την πλούσια βιοποικιλότητά του.

Παρουσιάσαμε το Πρόγραμμα στο διαδικτυακό σεμινάριο του iSEA με θέμα: «Εισαγωγή στην Επιστήμη των Πολιτών & στο iNaturalistGR». (Να σημειώσουμε πως το iNaturalistGR, διαχειρίζεται από την iSea, με την υποστήριξη του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή), όπου επιστήμονες και εκπαιδευτικοί από κάθε γωνιά της Ελλάδας γνώρισαν το Πρόγραμμά μας και τη μεθοδολογία Υλοποίησης.

Ένα Πρόγραμμα χωρίς τέλος. Κι όμως έτσι είναι, αφού πολλοί από εμάς νιώθουμε πως μόλις αρχίσαμε. Όταν ξεκινάς να παρατηρείς και ψάχνεις τα χιλιάδες διαφορετικά είδη (στο νησί μας) ή τα εκατομμύρια (του πλανήτη), ξέρεις πως έχεις πάντα μέλλον. Τι πιο ευχάριστο να βλέπεις παρατηρήσεις από μαθητές/τριες στην κυριακάτικη βόλτα τους ή στις διακοπές τους. Και τι χαρά για τον εκπαιδευτικό να βλέπει όλη αυτή τη δραστηριότητα σε μέρες ξεκούρασης και διακοπών.

Ενώ λοιπόν το Πρόγραμμα τελείωσε(;), μαθητές και μαθήτριες μας ζήτησαν να διατηρήσουμε ανοικτό το Εγχείρημα ώστε να συνεχίσει η καταγραφή των ειδών τους καλοκαιρινούς μήνες και γιατί όχι και την επόμενη σχολική χρονιά.

Τι δεν πήγε καλά…

Δεν καταφέραμε να πείσουμε τους πάντες. Είχαμε περιπτώσεις μαθητών/τριών χωρίς καμία παρατήρηση που τελικά αποχώρησαν από την ομάδα, με βασικό αίτιο την έλλειψη χρόνου λόγω αυξημένων υποχρεώσεων.

Επίσης κάτι που έλειψε από το φετινό πρόγραμμα είναι η επικοινωνία με άτομα που ασχολούνται με τη χλωρίδα κι την πανίδα του νησιού. Θα μας βοηθούσε πολύ η γνώμη τους στην αναγνώριση ειδών που μας δυσκόλεψαν. Ελπίζουμε του χρόνου να καταφέρουμε να τους εμπλέξουμε.

Ακόμη, θα ήταν πολύ καλό να εμπλέξουμε και άλλα σχολεία, ώστε να καλύψουμε ακόμη μεγαλύτερο μέρος του νησιού μας.

Όλες οι παρατηρήσεις μας είναι στο εγχείρημα (κλικ στην εικόνα για να δείτε τις εξελίξεις σε πραγματικό χρόνο):

Μερικά στατιστικά:

Περισσότερες από 1300 παρατηρήσεις και 500 διαφορετικά είδη. Περισσότερες από 2500 αναγνωρίσεις στις παρατηρήσεις μας, από περισσότερα από 320 άτομα (φυσιολάτρες και επιστήμονες) από όλο τον κόσμο!

Ένα μεγάλο μπράβο σε όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες, τους/τις εκπαιδευτικούς μας και γονείς που συμμετείχαν και συνεισφέρανε με τις παρατηρήσεις και τις αναγνωρίσεις τους, με την υπενθύμιση ότι δε σταματάμε εδώ. Μόλις ξεκινήσαμε…