Υιοθεσία του Αρχαίου Θεάτρου της Δωδώνης. Οι μαθητές/τριες ξεναγούν τους συμμαθητές/τριές τους

Ομάδα εργασίας: Λέτσος Άγγελος – Μάριος, Μουχούρτης Ίων, Μπαρούχος Χρήστος, Περδικάρης Αλέξανδρος – Κωνσταντίνος, Ροντογιάννης Δημήτριος

Ξενάγηση στο χώρο: Ροντογιάννης Δημήτριος, Μουχούρτης Ίων

Η εμφάνιση και η σταδιακή επικράτηση της πόλης-κράτους στον ελλαδικό χώρο δεν εξαφάνισε όλα τα ελληνικά βασίλεια. Στην Ήπειρο και τη Μακεδονία το πολίτευμα της βασιλείας θα παραμείνει έως τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Η επέκταση των Μακεδόνων στην Ανατολή και οι “πύρρειες” επιτυχίες των Ηπειρωτών ελάχιστα θα επηρεάσουν το χαρακτήρα του. Η Ήπειρος είναι η μοναδική ίσως περιοχή της Ελλάδας στην οποία διατηρήθηκε η “η ηρωική βασιλεία” έως τα κλασικά χρόνια. Οι βασιλείς ήταν κληρονομικοί, απόλυτοι κυρίαρχοι του κράτους, ανώτατοι δικαστές, απόγονοι ομηρικών ηρώων και με θεϊκές, ιδιότητες, όπως διατείνονταν. Το σπουδαιότερο βασίλειο, ή τουλάχιστον εκείνο για το οποίο έχουμε τις περισσότερες πληροφορίες, ήταν των Μολοσσών. Ο Αριστοτέλης παραλληλίζει το πολίτευμά τους με εκείνο της Σπάρτης. Στη θέση των εφόρων που περιόριζαν τη βασιλική εξουσία, οι Μολοσσοί εξέλεγαν δύο ενιαύσιους άρχοντες. Κατά τα ελληνιστικά χρόνια, ο πιο γνωστός από τους βασιλείς τους ήταν ο Πύρρος. Αυτός απέκτησε τόσο μεγάλη δύναμη, ώστε δεν δίστασε να εκστρατεύσει στην Ιταλία και να αναμετρηθεί με τους Ρωμαίους.

Στη στενή κοιλάδα ανατολικά του Τόμαρου βρίσκεται το ιερό της Δωδώνης, που στην αρχαιότητα αποτελούσε το θρησκευτικό κέντρο της βορειοδυτικής Ελλάδας και συνδεόταν με τη λατρεία του πατέρα των θεών, Δία. 

Η αρχή της οικοδομικής δραστηριότητας στο ιερό τοποθετείται στις αρχές του 4ου αι. π.Χ., όταν κατασκευάσθηκε ο πρώτος μικρός ναός του Δία και τρεις ιωνικές στοές. Τότε κτίσθηκε και ο περίβολος της ακρόπολης της Δωδώνης, που βρίσκεται βορειότερα, στην κορυφή του λόφου. Η μεγαλύτερη άνθηση του ιερού σημειώθηκε τον 3ο αι. π.Χ., στα χρόνια της βασιλείας του Πύρρου (297-272 π.Χ.), ο οποίος έδωσε στο ιερό μνημειακό χαρακτήρα και έκανε τη Δωδώνη θρησκευτική πρωτεύουσα της Ηπείρου. Τότε κατασκευάσθηκαν οι υπόλοιποι ναοί και τα πιο εντυπωσιακά οικοδομήματα, όπως το θέατρο, το βουλευτήριο, το πρυτανείο και το στάδιο, όπου τελούνταν τα Νάια, αγώνες προς τιμή του Δία. Ο χώρος καταστράφηκε το 219 π.Χ. από τους Αιτωλούς, αλλά ανοικοδομήθηκε και λειτούργησε μέχρι το 167 π.Χ., οπότε καταστράφηκε από τους Ρωμαίους. Το ιερό λειτούργησε με άλλο χαρακτήρα κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, ενώ το θέατρό του μετατράπηκε σε αρένα, την οποία επισκέφθηκε ο αυτοκράτορας Αδριανός γύρω στο 132 μ.Χ. Το μαντείο και οι γιορτές προς τιμή του Δία συνέχισαν να προσελκύουν τους πιστούς μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ., όταν η αρχαία λατρεία αντικαταστάθηκε από το Χριστιανισμό και στο χώρο του ιερού οικοδομήθηκαν χριστιανικές βασιλικές, ενώ η ιερή βελανιδιά κόπηκε.

Στον περίγυρο θα παρατηρήσουμε τα σημάδια επιβλητικών τειχών γύρω από την περιοχή. Αυτά βέβαια χρησιμεύουν όχι μόνο στην προστασία του χώρου αυτού αλλά και της Ακρόπολης που χτίστηκε λίγο πιο μακριά από το θέατρο. Τείχη υψώνονται και καλύπτουν περιμετρικά το χώρο μέχρι  το ναό του Ηρακλέους κάτι που σημαίνει ότι εκτείνονταν και σε όλο το μήκος της. Τέλος σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς τα τείχη αυτά χρησίμευαν όχι μόνο για προστασία αλλά και για παρουσίαση της δύναμης των κάτοικων της Δωδώνης, καθώς ο χώρος δομήθηκε επί της Βασιλείας του Πύρρου 297 με 272 π.Χ., ενός ηγεμόνα που υπήρξε από τους σημαντικούς της παγκόσμιας ιστορίας συγγενή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Πύρρος ακολούθησε ένα έξυπνο δομικό σχέδιο διότι κατάφερε με την αξιοποίηση του κοίλου να χτίσει μία σειρά από οχυρώσεις που περιβάλλουν το θέατρο και προστατεύουν την περιοχή, στους πρόποδες του όρους Τόμαρος.

Έτσι ο περιβάλλων χώρος του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον διότι εκτός από τα τείχη  υπήρχε και η φυσική προστασία του από την κυριαρχία των βουνοκορφών.

Ομάδα εργασίας: Μάρκου Αστερία, Μόσχου Νεφέλη, Παρίσης Παναγιώτης, Ρομποτή Αγγελική, Ροντογιάννη Μαρία – Αναστασία, Σέρβου Αλίκη

Θρησκεία – Ξενάγηση στο χώρο: Σέρβου Αλίκη

Η αρχική θρησκεία που επικρατούσε στην Αρχαία Δωδώνη, σχετιζόταν με την θεά της γης, ή με κάποια θεά της γονιμότητας. Η θεά της γης έφερε το όνομα Μεγάλη θεά ή Μητέρα γη. Αργότερα, με την λατρεία του δωδεκαθέου, άρχισε να λατρεύεται ο Δίας ( και η Διώνη) και έτσι τελικά επικράτησε αυτή η θρησκεία. Γι αυτόν τον λόγο χτίστηκε το ιερό, το μαντείο και όλοι οι ναοί. Η θρησκεία αυτή εισήχθη στην Δωδώνη από τους Σελλούς, κλάδο των Θεσπρωτών.

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική θεογονία ο Δίας είναι ο «Πατέρας των θεών και των ανθρώπων», που κυβερνά τους Θεούς του Ολύμπου. Ο Δίας είναι ο θεός του ουρανού και του κεραυνού στην ελληνική μυθολογία. Είναι το νεότερο παιδί του Κρόνου και της Ρέας. Στις περισσότερες παραδόσεις είναι παντρεμένος με την Ήρα, αν και στο μαντείο της Δωδώνης, σύζυγος του αναφέρεται η Διώνη.

Στην ελληνική μυθολογία η Διώνη ήταν θεότητα που ανήκει στην πρώτη γενιά των θεών. Ο Στράβωνας αναφέρει ότι οι πρώτοι μάντεις στο μαντείο της Δωδώνης ήταν άντρες, αλλά αργότερα αντικαταστάθηκαν από τρεις γυναίκες γραίες, γιατί στον ίδιο χώρο λατρευόταν και η Διώνη ως Συν+ναός του Δία. Σύμφωνα με μερικούς ερευνητές, η ύπαρξη της Διώνης προέκυψε ως αναγκαιότητα μετά την αλλαγή της θεότητας που λατρευόταν στο μαντείο της Δωδώνης. Οι πανάρχαιες λατρευτικές συνήθειες των ιερέων και των κατοίκων της περιοχής όμως δεν μπορούσαν να αφήσουν το μαντείο χωρίς θηλυκή θεότητα. Έτσι αναγκάστηκαν να «εφεύρουν» τη Διώνη.

Η Αρχαία Δωδώνη υπήρξε λατρευτικό κέντρο του Δία και της Διώνης. Υπήρξε, επίσης, γνωστό μαντείο του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Προσδιορίζεται γεωγραφικά σε απόσταση περίπου 2 χλμ. από τον οικισμό της Δωδώνης και κείται σε κλειστή, επιμήκη κοιλάδα, στους πρόποδες του όρους Τόμαρος, σε υψόμετρο 600.

Ιερό Δωδώνης – Ξενάγηση στο χώρο: Ρομποτή Αγγελική

Στη στενή κοιλάδα ανατολικά του Τόμαρου βρίσκεται το ιερό της Δωδώνης, που στην αρχαιότητα αποτελούσε το θρησκευτικό κέντρο της βορειοδυτικής Ελλάδας και συνδεόταν με τη λατρεία του πατέρα των θεών, Δία. Γενικά το ιερόν σχετίζεται με το τέμενος, ένα σαφώς καθορισμένο τμήμα γης που ανήκει στον θεό. Το σημαντικότερο μέρος του ιερού είναι ο βωμός. Οι συμμετέχοντες στην θυσία στέκονται γύρω από το βωμό και είναι ισότιμοι στη λατρεία. Ο ναός θεωρείται ο χώρος κατοικίας της θεότητας.

Στην αρχική του μορφή το ιερό ήταν υπαίθριο και οι διάφορες τελετουργίες πραγματοποιούνταν γύρω από το ιερό δένδρο (ιερή δρυς ή φηγός), όπου κατοικούσε το ζεύγος των θεών. Η μεγαλύτερη άνθηση του ιερού σημειώθηκε τον 3ο αι. π.Χ., στα χρόνια της βασιλείας του Πύρρου (297-272 π.Χ.), ο οποίος έδωσε στο ιερό μνημειακό χαρακτήρα. Τότε κατασκευάσθηκαν οι υπόλοιποι ναοί και τα πιο εντυπωσιακά οικοδομήματα, όπως το θέατρο, το βουλευτήριο, το πρυτανείο και το στάδιο, όπου τελούνταν τα Νάϊα, αγώνες προς τιμή του Δία. Οι Ελλοι ήταν ιερείς και μάντεις αφιερωμένοι στην λατρεία του Δία. Συνήθιζαν, μάλιστα, να μην πλένουν τα πόδια τους και να ξαπλώνουν στη γη (λεροπόδαροι και χαμόστρτοι μάντεις), για να παίρνουν δύναμη για τις προφητείες και τις μαντείες.

Κατά τη διάρκεια του 4ου αι. π.Χ. επήλθε κάποια σοβαρή μεταβολή στο ιερό. Ένας ευρύχωρος ισοδομικός περίβολος (13 x 11,80 μ.) με είσοδο στη νοτιοανατολική πλευρά, που περιέκλειε τη «φηγό» (την ιερή βελανιδιά) και ενώθηκε με την πρόσοψη του μικρού ναού, αντικατέστησε τον περίβολο με τους χάλκινους τρίποδες και τους λέβητες. Στη θέση των μαντικών λεβήτων τοποθετήθηκε το χαλκείον, ανάθημα των Κερκυραίων. Τη συσκευή αυτή αποτελούσαν δύο κιονίσκοι. Ο ένας στήριζε ένα χάλκινο αγαλμάτιο παιδιού που κρατούσε ένα μαστίγιο με τρεις ουρές από χάλκινους αστραγάλους, ο άλλος ένα χάλκινο λέβητα. Οι μάστιγες, καθώς αιωρούνταν από τον άνεμο, χτυπούσαν στο λέβητα και παρήγαγαν έναν ήχο, με τη βοήθεια του οποίου οι μάντεις χρησμοδοτούσαν. Ο ήχος του λέβητα διαρκούσε πολύ, ώσπου να μετρήσει κανείς ως το τετρακόσια και όχι σπάνια ήταν αδιάκοπος, γιατί στη Δωδώνη οι άνεμοι είναι συχνοί. Για το λόγο τούτο παρέμεινε η παροιμιώδης φράση “Κερκυραίων μάστιξ”, που σήμαινε το φλύαρο, όπως ο ήχος του χαλκείου. Μερικά κομμάτια από τα μαστίγια αυτά φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και ένα στο Μουσείο Ιωαννίνων.

Μαντείο – Ξενάγηση στο χώρο: Μόσχου Νεφέλη, Μάρκου Αστερία

Η πανάρχαια Δωδώνη ήταν το πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο των Πελασγών της προϊστορικής εποχής. Το ιερό Μαντείο είναι το αρχαιότερο και πιο αγαπητό στους θεούς, αφού ο ίδιος ο Δίας το όρισε δικό του. Για το όνομα Δωδώνη, η πιθανότερη άποψη είναι ότι προέρχεται από το ρήμα “δίδωμι”, γιατί η μητέρα Γη έδινε τους καρπούς της.

Η Δωδώνη ήταν γνωστή για το ξακουστό μαντείο, που σύμφωνα με την παράδοση ήταν το αρχαιότερο στην ελληνική επικράτεια. Από το θρόισμα των φύλλων του δένδρου και από το πέταγμα των πουλιών που φώλιαζαν σε αυτό, οι μάντεις ερμήνευαν τη βούληση του Δία. Οι χρησμοί δίνονταν και με βάση το κελάρυσμα των νερών της ιερής πηγής και από τον ήχο χάλκινων λεβήτων που στέκονταν πάνω σε τρίποδες γύρω από το ιερό δένδρο, το οποίο ήταν μια βελανιδιά. Ωστόσο, παρόλο που οι άνθρωποι σέβονταν το θείο, με την πάροδο του χρόνου, άρχισαν να θέτουν σε αμφισβήτηση το μαντείο και γενικότερα να κάνουν κριτική στη μαντεία. Δηλαδή, ναι μεν ρωτούσαν πάντοτε τους μάντεις για να τους πουν τους χρησμούς τους πριν γίνει κάτι σημαντικό, αλλά αναγνώριζαν πως έλεγαν πράγματα που δεν ταίριαζαν μεταξύ τους. Μάλιστα όταν αυτά που έλεγαν έβγαιναν αληθινά δοξάζονταν, αλλά σε περίπτωση που δεν έβγαιναν ισχυρίζονταν πως δεν το ήθελαν οι θεοί.

Η ανάπτυξη των μαντείων συνδέεται με την ανάγκη που έχουν οι άνθρωποι να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα το μέλλον και τα προβλήματα που τους απασχολούν. Τα θεϊκά σημάδια που προδηλώνουν το μέλλον είναι το πέταγμα των πουλιών, το φύσημα του αέρα, τα σπλάχνα των ζωών της θυσίας, τα όνειρα κ.α. Οι άνθρωποι που μεταφέρουν τους λόγους των θεών, δηλαδή του χρησμούς, ήταν οι μάντεις.

Η Δωδώνη διατηρεί την όψη μυκηναϊκού υπαίθριου ιερού υπό την ιερά φηγό (δέντρο βαλανιδιάς) με οικισμό, που σκεπάζει τ’ αγάλματα του Δία. Χτίζεται αργότερα μικρός ναός του Δία και το πρυτανείο για ιερείς και άρχοντες. Ακολουθούν οι οικίσκοι της Διώνης, γυναίκας του Δία, της Θέμιδας και της Αφροδίτης. Σημαντική θέση στο ιερό της Δωδώνης κατείχε η λατρεία της θεάς Διώνης, που σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν μητέρα της Αφροδίτης. Μαζί με τη Θέμιδα ονομάζονταν «νάϊοι θεοί, σύνοικοι και σύνναιοι του Δία». Ο αρχαιότερος ναός, που αφιερώθηκε στη Διώνη βρισκόταν κοντά στην Ιερή Οικία, προς τα βόρεια, στο κεντρικό τμήμα του ιερού. Κατασκευάσθηκε στο β’ μισό του 4ου ή στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. πυρπολήθηκε από τους Αιτωλούς το 219 π.Χ. και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε.

Ιεροί Ναοί – Ξενάγηση στο χώρο: Ροντογιάννη Μαρία Αναστασία, Παρίσης Παναγιώτης

1. Η Ιερά Οικία, ο ναός του Δία, είναι ένα απλό, μικρό οικοδόμημα αλλά πολύ σημαντικό για το ιερό του Δία, καθώς περίκλειε την προφητική βελανιδιά.

2. Ένας από τους τρεις αρχαιότερους ναούς του ιερού της Δωδώνης, που βρίσκονταν γύρω από την ιερή βελανιδιά του Δία, μαζί με την Ιερή Οικία και το ναό της Διώνης, ήταν αφιερωμένος στη Θέμιδα, σύζυγο του Δία, κόρη του Ουρανού και της Γης. Η λατρεία της, που ήταν αρκετά διαδεδομένη στην Ήπειρο, φαίνεται ότι συνέχισε τη λατρεία της προϊστορικής Μεγάλης Θεάς και ιδιαίτερα στη Δωδώνη είναι ευνόητη, γιατί σχετίζεται με τη λατρεία της Γης.

3. Στο ανατολικό άκρο του ιερού του Δία στη Δωδώνη, περίπου 30 μ. δυτικά από την πύλη του εξωτερικού περιβόλου, βρίσκεται ο ναός του Ηρακλή, εν μέρει κάτω από τη χριστιανική βασιλική. Οικοδομήθηκε από τον Βασιλιά Πύρρο τον 3⁰ αιώνα π.Χ. Είναι ο μεγαλύτερος ναός μετά από αυτόν του Δία , ενώ είναι και ο μοναδικός γνωστός δωρικού ρυθμού στο ιερό . Αποτελείται από πρόναο και διαθέτει τέσσερις η έξι δωρικούς κίονες στην πρόσοψη. Ο ναός ανοικοδομήθηκε μετά την πυρπόληση του από τους Αιτωλούς το 219 π.Χ , με αποτέλεσμα τα κατεστραμμένα αρχιτεκτονικά μέλη να εντοιχιστούν στον τοίχο που χωρίζει τον πρόναο από το σηκό. Ανατολικά του πρόναου σώζεται ένα μεγάλο βάθρο, που ανήκε στο βωμό του ναού. Τη σχέση του ναού με τη λατρεία του Ηρακλή βεβαιώνουν μερικά αρχαϊστικά χάλκινα ελάσματα που βρέθηκαν στο εσωτερικό του, όπως παραγναθίδες από κράνη, και ιδίως μια μετώπη από ασβεστόλιθο, τα οποία είχαν ανάγλυφες παραστάσεις του Ηρακλή .

4. Ο ναός της Αφροδίτης βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του ιερού της Δωδώνης, κοντά στο ναό της Θέμιδας. Η ταύτισή του έγινε με βάση τα πήλινα ειδώλια, που βρέθηκαν μέσα και γύρω από αυτόν και παριστάνουν μία γυναικεία μορφή να κρατεί με το δεξί της χέρι μπροστά στο στήθος περιστέρι, σύμβολο της θεάς.

5. Στον ιερό χώρο του μαντείου βρισκόταν και ο Ναός αφιερωμένος στην τοπική θεότητα Διώνη γυναίκα του Δία και μητέρα της Αφροδίτης κατά τον Όμηρο. Χτίστηκε το Β’ μισό του 4ου π.χ η στις αρχές του 3ουαι. Π.χ και βρίσκεται βόρεια της ιεράς οικίας.

Ομάδα εργασίας: Καρύδης Γεράσιμος Σέργιος, Κερασοβίτης Μάξιμος, Κούκα Κασσάνδρα, Μακρής Αθανάσιος, Μανόλε Γιάννης Ρόμπερτ

Ξενάγηση στο χώρο: Κερασοβίτης Μάξιμος, Μακρής Αθανάσιος, Μανόλε Γιάννης Ρόμπερτ

Το Βουλευτήριο θεωρούνταν ένα από τα σημαντικότερα οικοδομήματα του Ιερού της Δωδώνης το οποίο είχε αναμφισβήτητα πολιτικό και διοικητικό χαρακτήρα. Οι διαστάσεις του ήταν 43x 32 μέτρα ενώ είχε μια δωρική στοά στην πρόσοψή του. Το βουλευτήριο αλλά και το αρχαίο θέατρο αποτελούν κάποια από τα πιο σύγχρονα κατασκευάσματα του 4ου αιώνα π.Χ. Μπροστά από την Ανατολική πλευρά της στοάς του βουλευτηρίου βρέθηκαν έξι βάθρα, τρία από τα οποία διατηρούν τους ορθοστάτες τους με ψηφίσματα του Κοινού των Ηπειρωτών. Στα δύο, αναγράφεται και το όνομα του καλλιτέχνη, του Αθηνογένη από το Άργος. Στο βορειότερο βάθρο, έχουν χαραχτεί δύο ψηφίσματα του Κοινού των Βυλλιόνων, σύμφωνα με το οποίο οι Βυλλίονες έστησαν ένα χάλκινο ανδριάντα προς τιμήν του στρατηγού Κρισώνος Σαβύρτιου. Επιπλέον, η είσοδος του Βουλευτηρίου γινόταν από τις δύο θύρες στην πρόσοψή του κτιρίου. Μέχρι και σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε στα λίθινα κατώφλια τα ίχνη τριβής από την μεγάλη κίνηση. Τα κυρίως μέρη του του βουλευτηρίου είναι δύο. Το ένα, που είναι χαμηλότερο και επίπεδο και το ανηφορικό μέρος προς τον Βορρά, εκεί δηλαδή που βρίσκονταν τα καθίσματα. Η τεράστια στέγη, η οποία είχε πλάτος 30×20 μέτρα, στηριζόταν αρχικά σε 2 σειρές από κίονες, πριν την πυρπόληση από τους Αιτωλούς, όταν το βουλευτήριο καταστράφηκε ολοσχερώς.

Το Βουλευτήριο ήταν ο χώρος στον οποίο συγκεντρώνονταν άνθρωποι εκείνης της εποχής με σκοπό να συζητήσουν για κάποιο σημαντικό θέμα της πόλης και να πάρουν αποφάσεις. Όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως της κοινωνικής τους θέσης, είχαν το δικαίωμα να εκφέρουν την άποψή τους σχετικά με τα θέματα που αφορούσαν το σύνολο των πολιτών. Η Jacqueline de Romilly αναφέρει ότι οι Έλληνες ήταν σωστοί απέναντι στους νόμους που είχαν ορίσει. Όσοι έπαιρναν μέρος σε αυτές τις συνελεύσεις, δεν ενδιαφέρονταν για το δικό τους όφελος, αλλά ευρύτερα της κοινωνίας τους.

Τα θέματα δεν ήταν πάντα αυτά που θα περίμενε κανείς. Εκτός δηλαδή από τα πολύ βασικά θέματα της ψήφισης ενός νόμου, της επιβολής φορολογίας έκτακτης ή μη, ακόμα και της απόφασης για την εδαφική επέκταση της επικράτειας υπήρχαν και άλλα ζητήματα που απασχολούσαν αυτούς που συμμετείχαν στις συνεδριάσεις.

Το Βουλευτήριο ήταν όχι μόνο χώρος άσκησης της πολιτικής αλλά κυρίως χώρος καλλιέργειας της πολιτικής φιλοσοφίας, αφού τα θέματα ήταν σε κάποιες περιπτώσεις πολύ πιο γενικά και άγγιζαν ευρύτερα θέματα ή είχαν διαφορετικές προεκτάσεις. Αν για παράδειγμα κάποιο θέμα ήταν αμφιλεγόμενο άρχιζε αγώνας λόγων υπέρ ή κατά όπως ακριβώς θα μπορούσε να περιμένει κανείς στο δικαστήριο. Έτσι τα περισσότερα θέματα κατέληγαν να περι-στρέφονται γύρω από ζητήματα ηθικής. Η εδαφική επέκταση μέσω ίδρυσης αποικίας ή πολέμου, οι προσωπικές φιλοδοξίες κάτω από το πρόσχημα του κοινού καλού, το πώς θα αυξηθεί η δύναμη της πόλης, ο πραγματικός στόχος συγκεκριμένων νόμων που προτείνονται είναι κάποια από τα θέματα που συζητούνται και αναλύονται.

Θέματα της καθημερινότητας τα οποία θεωρούνται δεδομένα ή ότι αφορούν τον ιδιωτικό βίο, δεν αποτελούν θέμα συζήτησης παρά μόνο στο σημείο που αφορούν κάποιο θέμα επικαιρότητας και που επηρεάζουν τη δημόσια ζωή. Για παράδειγμα, η εκπαίδευση μόνο έμμεσα θίγεται και μόνο όταν συσχετίζεται με το θέμα του πολιτεύματος, όπως για παράδειγμα όταν η σοφιστική κίνηση αμφισβητεί τις αξίες και της ηθικές αρχές την κοινωνίας, άρα το πολίτευμα και τα θεμέλιά του.

Πάντως κάθε θέμα θα μπορούσε να συζητηθεί αφού Πολιτεία στην αρχαιότητα ήταν όχι μόνο το πολίτευμα , αλλά ένας ολόκληρος τρόπος ζωής , με τα έθιμα, τις λειτουργίες και τις αξίες της. Έτσι, όλες οι μορφές του βίου- ακόμα και του ιδιωτικού – θα μπορούσαν να αποτελέσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αντικείμενο συζήτησης στη Βουλή και όχι μόνο τα αποκλειστικά πολιτικά θέματα όπως τα ορίζουμε σήμερα ως τέτοια.

Από τα σημαντικότερα οικοδομήματα διοικητικού χαρακτήρα στο ιερό της Δωδώνης ήταν το Πρυτανείο. Πρόκειται για ένα σχεδόν τετράγωνο οικοδόμημα με περιστύλιο. Διαθέτει μνημειακή μορφή και εντάσσεται στο οικοδομικό πρόγραμμα του Πύρρου. Τοπογραφικά βρίσκεται σε κεντρική θέση στο ιερό, ανατολικά από το θέατρο και νότια από το Βουλευτήριο. Πρόκειται για μεγάλο οικοδόμημα, με πρόσοψη 31,45 μ., όσο περίπου και η πρόσοψη του Βουλευτηρίου (32,35 μ.). Κατά την κατασκευή των δύο οικοδομημάτων διαλύθηκε στο σημείο αυτό ο εξωτερικός ισοδομικός περίβολος του ιερού και μετατέθηκε δυτικότερα. Στη νοτιοανατολική γωνία του οικοδομήματος Ο διακρίνεται η διακλάδωση του νέου περιβόλου, που κατευθύνεται δυτικά και ύστερα βόρεια για να ενωθεί με το οικοδόμημα Μ, μπροστά από το νοτιοανατολικό πύργο του θεάτρου. Κάτω από το δάπεδο της στοάς βρέθηκαν τα ίχνη του αρχαιότερου περιβόλου και η δυτική πύλη που οδηγούσε στο εσωτερικό του ιερού.

Ομάδα εργασίας: Κούρτης Χρήστος, Κοψιδάς Βασίλης, Λούβρου Εριφύλη Μαρία, Μικρώνη Ευαγγελία, Ομπάντα Μαρία Ιζαμπέλλα,Παππά Μαρκέλλα

Ξενάγηση στο χώρο: Κούρτης Χρήστος, Λούβρου Εριφύλη Μαρία, Μικρώνη Ευαγγελία

Το Αρχαίο θέατρο Δωδώνης χτίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. επί βασιλείας Πύρρου και ακολουθεί το σχέδιο που έχουν όλα τα ελληνικά θέατρα. Το θέατρο της Δωδώνης είναι από τα μεγαλύτερα και καλύτερα σωζόμενα αρχαία ελληνικά θέατρα, με χωρητικότητα περίπου 18.000 ατόμων. Αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του ιερού της Δωδώνης και για τον επισκέπτη, που έφθανε από το νότο, ήταν το εμφανέστερο μνημείο, που δέσποζε στο χώρο με τις καμπύλες επιφάνειες και τους επιβλητικούς αναλημματικούς τοίχους του. Επίσης, συνδέεται με την τέλεση των Ναΐων, γιορτή προς τιμήν του Ναΐου Διός. Τα Νάϊα τελούνταν πιθανότατα κάθε τέσσερα χρόνια και περιλάμβαναν αγώνες γυμνικούς (αθλητικούς), δραματικούς (παραστάσεις τραγωδίας και κωμωδίας), πιθανότατα μουσικούς και ιππικούς καθώς και αρματοδρομίες.

Το θέατρο καταστράφηκε και επισκευάστηκε δυο φορές. Την πρώτη φορά το κατέστρεψαν οι Αιτωλοί με τον βασιλιά Δωρίμαχο το 219 π.Χ., αλλά την επόμενη χρονιά ο βασιλιάς Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας άρχισε τις επισκευές. Τότε το προσκήνιο έγινε λίθινο και μπροστά από τα παρασκήνια προστέθηκαν δύο μικρότερα δωμάτια στην εξωτερική πλευρά των οποίων κτίσθηκαν δύο μνημειακά πρόπυλα με ιωνικούς ημικίονες. Με τη μορφή αυτή διατηρήθηκε το θέατρο ως το 167 π.Χ., όταν πλέον η Μακεδονία και η Ήπειρος καταλήφθηκαν από τους Ρωμαίους και το ιερό καταστράφηκε πάλι. Η σκηνή του θεάτρου πυρπολήθηκε, όπως δείχνουν ίχνη φωτιάς, που διαπιστώθηκαν κατά τις ανασκαφές, και ανοικοδομήθηκε με την ανασύσταση του Κοινού των Ηπειρωτών το 148 π.Χ. Στη θέση των κιόνων, που βρίσκονταν μεταξύ των παρασκηνίων, κτίσθηκαν πλέον τοίχοι με ασβέστη και λιθάρια. Η κανονική μορφή του θεάτρου, όμως, δεν διατηρήθηκε για πολύ, αφού στα χρόνια του Αυγούστου, τον 1ο αι. π.Χ., το μνημείο διαμορφώθηκε σε αρένα. Αφαιρέθηκαν οι πρώτες σειρές εδωλίων και κτίστηκε ένας τοίχος ύψους 2,80 μ. για την προστασία των θεατών από τα άγρια ζώα, ενώ η ορχήστρα και η σκηνή καλύφθηκαν με επιχώσεις ύψους 0,50 μ. Η αρένα έφθανε μέχρι τη σκηνή και είχε ωοειδές σχήμα. Σε δύο τριγωνικά δωμάτια, που σχηματίσθηκαν από τον τοίχο προστασίας και τον τοίχο της σκηνής, φυλάσσονταν τα άγρια ζώα. Το θέατρο διατηρήθηκε με αυτή τη μορφή έως τα τέλη του 4ου αι. μ.Χ., οπότε και σταμάτησε να λειτουργεί.

Το μνημείο ανασκάφηκε αρχικά από τον αρχαιολόγο Κ. Καραπάνο, το 1875-1878. Αργότερα, ερεύνησαν το χώρο ο καθηγητής αρχαιολογίας Δ. Ευαγγελίδης με τον Σ. Δάκαρη (1929-1932), οι οποίοι συνέχισαν την ανασκαφική τους δραστηριότητα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συμβάλλοντας και στην αναστήλωση του θεάτρου.

Το τεράστιο κοίλο του θεάτρου διαμορφώθηκε σε φυσική κοιλότητα στους πρόποδες του όρους Τόμαρος. Το υλικό δόμησης του κοίλου είναι κυρίως ο μικριτικός υπόλευκος ασβεστόλιθος, αλλά εντοπίζεται και ο φαιός ασβεστόλιθος στην κατασκευή των παρόδων, της σκηνής και ορισμένων εδωλίων του κοίλου. Επειδή ήταν μεγαλύτερο σε διαστάσεις, δημιουργήθηκε επίχωση, την οποία συγκρατούσαν αναλημματικοί τοίχοι, κτισμένοι κατά το ισοδομικό σύστημα και ενισχυμένοι με έξι πύργους, που προσδίδουν στην πρόσοψη του θεάτρου μνημειακό χαρακτήρα. Οι δύο πλησιέστεροι προς την ορχήστρα πύργοι ήταν μεγαλύτεροι από τους άλλους, καθώς χρησίμευαν και ως κλίμακες για την άνοδο των θεατών στο άνω διάζωμα. Το κοίλο χωριζόταν με τέσσερις οριζόντιους διαδρόμους σε τρία τμήματα (19 σειρές εδωλίων το κάτω, 15 το μεσαίο και 21 το επάνω) και με δέκα κλίμακες σε εννέα κερκίδες. Η κατώτερη σειρά εδωλίων ήταν η λεγόμενη προεδρία, είχε λίθινα καθίσματα και προοριζόταν για τα επίσημα ή τιμώμενα πρόσωπα. Η πρόσβαση των θεατών στο κοίλο γινόταν με μεγάλες κλίμακες, που ξεκινούσαν από τις παρόδους, και η αποχώρησή τους από πλατιά έξοδο στην κορυφή της κεντρικής κερκίδας. Η ορχήστρα δεν αποτελούσε ολόκληρο κύκλο και είχε διάμετρο 18,70 μ. Στο κέντρο της ένας λαξευμένος βράχος αποτελούσε τη βάση του βωμού του Διονύσου, της θυμέλης. Η σκηνή του θεάτρου ήταν διώροφο, ορθογώνιο κτήριο με ισοδομική τοιχοποιία και διαστάσεις 31,20 x 9,10 μ. Στις άκρες του υπήρχαν δύο τετράγωνες αίθουσες, τα παρασκήνια, και μεταξύ αυτών τέσσερις πεσσοί. Στη νότια και βόρεια πλευρά της σκηνής διαμορφώθηκαν δωρικές στοές, οι οποίες περιέβαλλαν το δρόμο που οδηγούσε προς το ιερό, ενώ στο ανατολικό και δυτικό άκρο υπήρχαν οι πάροδοι, από τις οποίες εισέρχονταν οι θεατές και οι ηθοποιοί στην ορχήστρα.