Διδακτική επίσκεψη στην έκθεση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων με τίτλο: «Μαρία Κάλλας – μια αναδρομή»
Την Τετάρτη, 15 Νοεμβρίου 2023, το 1ο τμήμα της Β’ τάξης του 2ου Γυμνασίου Λευκάδας πραγματοποίησε διδακτική επίσκεψη στα πλαίσια των μαθημάτων της Γαλλικής Γλώσσας και της Νεοελληνικής Γλώσσας. Οι μαθητές επισκέφθηκαν την αίθουσα τέχνης «Θεόδωρος Στάμος» του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λευκάδας προκειμένου να περιηγηθούν στην έκθεση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων με τίτλο: «Μαρία Κάλλας – μια αναδρομή».
Το υλικό της έκθεσης προέρχεται από το Θέατρο Σκάλα στο Μιλάνο, το Θέατρο Αρένα στη Βερόνα, το Θεατρικό Μουσείο Αθηνών, την Ελληνική Λυρική Σκηνή, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, το Ίδρυμα Τσαρούχη, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Atheneum, το Ίδρυμα Ωνάση, το Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη, το Μουσείο Μαρία Κάλλας του Δήμου Αθηναίων, την ΕΜΙ Classics, το AssociatedPress, το Αρχείο Κ. Μεγαλοκονόμου, το Αρχείο της ΕΡΤ, τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων και από ιδιωτικές συλλογές. Αξιόλογο τεκμήριο για τη σχέση της Μαρίας Κάλλας με τη Λευκάδα αποτελεί το φωτογραφικό υλικό από τις ερμηνείες της Κάλλας στη Λευκάδα τον Αύγουστο του 1964, αυτόγραφα και προσωπικά της αντικείμενα.
Ευχαριστούμε θερμά την κ. Φούκα για την ξενάγηση στο χώρο και τις πληροφορίες για τη ζωή και το έργο της Μαρίας Κάλλας.
Μετά από την ξενάγησή τους στο φωτογραφικό υλικό στάθηκαν στη φωτογραφία που τους εντυπωσίασε περισσότερο και έγραψαν γι’ αυτή.
«La Traviata» – Μαρία Κάλλας
Η λήψη της φωτογραφίας έγινε το Μάιο του 1955 από τον Erio Piccagliani στο “Theatro alla Scala”, στο Μιλάνο. Απαθανατίζει μια σκηνή κατά τη διάρκεια της παράστασης «Τραβιάτα» του Giuseppe Verdi, σε ένα από τα μεγαλύτερα Θέατρα του κόσμου, στη Σκάλα του Μιλάνου.
Στην εικόνα παρουσιάζεται η Μαρία Κάλλας στο ρόλο της Violetta. Είναι όμορφη, με έντονο μακιγιάζ για να διακρίνονται από μακριά τα χαρακτηριστικά και η έκφραση του προσώπου της. Είναι καλοντυμένη, με την ενδυμασία του ρόλου της που απαιτούσε μια ιδιαίτερη τουαλέτα. Η πολυτέλεια του ρούχου διακρίνεται εύκολα, παρ’ όλο που η φωτογραφία είναι ασπρόμαυρη. Επίσημη ενδυμασία θα είχε και το κοινό που παρακολουθούσε την όπερα και αυτό είναι εύλογο, αφού το κόστος εισιτηρίου μιας τέτοιας παράστασης ήταν μεγάλο και μόνο πλούσιοι άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να το πληρώσουν. Η σοπράνο είναι στραμμένη προς το κοινό, χαρούμενη, με ένα πλατύ χαμόγελο στο πρόσωπο. Φαίνεται πολύ συγκινημένη από τον ενθουσιασμό και το χειροκρότημα του κόσμου στο κατάμεστο θέατρο. Μας επιτρέπει να ακούσουμε κι εμείς το ίδιο χειροκρότημα, όπως εκείνη τη στιγμή, μέσα από την εικόνα του φωτογράφου. Μπορούμε να φανταστούμε τη σκηνή και να μοιραστούμε το συναίσθημα της στιγμής σαν να είμαστε μέλη του εκλεκτού κοινού που παρακολουθούσε την όπερα τότε.
Η φωτογραφία αποτυπώνει ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Η Μαρία Κάλλας ήταν περήφανη που έφτασε σε τόσο υψηλό επίπεδο στην καριέρα της, που έκανε πραγματικότητα το όνειρό της! Αυτό απαιτούσε σκληρή άσκηση, μελέτη και ψυχική δύναμη για να το επιτύχει.
Επιμέλεια: Γκούντη Αγγελική, Γκούντης Άγγελος, Γράψας Ευστάθιος, Διαμάντης Γεώργιος, Ζενέλη Βάλια, Καββαδά Αλεξάνδρα, Κοντογεώργης Άγγελος.
«Κονσέρτο με άριες» – Μαρία Κάλλας
Η συγκεκριμένη λήψη έγινε στις 17 Σεπτεμβρίου 1959 και περιλαμβάνεται στο Αρχείο AP Pho-to/Staff/Pringle. Τραβήχτηκε στο Θέατρο Coliseo Aibia, στο Bilbao της Ισπανίας. Απεικονίζει τη Μαρία Κάλλας χαμογελαστή, να χαιρετά τους θεατές, κατά την επίσκεψή της στο Μπιλμπάο, όπου έδωσε ρεσιτάλ. Φορά ένα μακρύ, λευκό φόρεμα και καλύπτει τους ώμους της με μια μακριά εσάρπα. Έχει έντονο μακιγιάζ στο πρόσωπο και μεγάλα μαργαριταρένια σκουλαρίκια. Η ενδυμασία και το χτένισμά της, καθώς και η ενδυμασία των μελών της ορχήστρας που διακρίνοντα πίσω της, μαρτυρούν τη δεκαετία του ΄50.
Φαντάζομαι ένα μεγάλο πλήθος θεατών να έχει κατακλύσει την αίθουσα του θεάτρου για να παρακολουθήσει τη μεγάλη πρωταγωνίστρια της όπερας. Είμαι βέβαιος ότι θα παρακολουθούσαν εντυπωσιασμένοι τη μοναδική ερμηνεία της μεγάλης ντίβας και στο τέλος θα της χάρισαν το πιο θερμό τους χειροκρότημα.
Επιμέλεια: Γεραφέντης Γεώργιος
«Η Μαρία Κάλλας ως Μήδεια»
Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους που υποδύθηκε η Μαρία Κάλλας το 1953 ήταν η Μήδεια του Ευριπίδη . Ερμήνευσε για πρώτη φορά τον κεντρικό ρόλο και η επιτυχία υπήρξε τεράστια, χάρη στις σπάνιες μουσικές και υποκριτικές της ικανότητες. Η βραδιά έκλεισε με τις αξέχαστες και μοναδικές φωτογραφίες της υψιφώνου ντυμένη ως αδίστακτη Μήδεια. Η σημαντικότερη και χαρακτηριστικότερη φωτογραφία που τραβήχτηκε στη Σκάλα του Μιλάνου εκείνη την βραδιά ήταν από τον φωτογράφο Erio Piccoglianni.
Στη συγκεκριμένη φωτογραφία απεικονίζονται τα έντονα χαρακτηριστικά της άκαρδης μητέρας. Το αποκρουστικό βλέμμα με το οποίο κοιτάει η σοπράνο τον φωτογράφο, φανερώνει την πάλη που βιώνει η Μήδεια ανάμεσα στον έρωτα, στα μητρικά αισθήματα , στην προδοσία , στον παραλογισμό και την εκδικητική μανία της . Επίσης, το επιβλητικό και τρομακτικό βλέμμα της Μαρίας Κάλλας αναδεικνύει τον πόνο, το μίσος και την εκδικητική στάση της Μήδειας την οποία προκάλεσε ο άντρας της λόγω της προδοσίας του απέναντι της, το οποίο στη συνέχεια την οδήγησε στην δολοφονία των παιδιών τους.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε η εξωτερική εμφάνιση της Divina ως Μήδεια όπου μέσα από αυτή φανερώνονται τα στοιχεία της αρχαιοελληνικής εποχής . Αρχικά το μακιγιάζ με τα έντονα βαμμένα φρύδια και μάτια , τη λευκή πούδρα , τα όχι έντονα χείλη και το ρουζ στην αρχαιότητα φανέρωναν την αγνότητα της ψυχής κάτι που δεν ίσχυε για την τυραννική μητέρα. Έτσι το έντονο μακιγιάζ της Κάλλας συμπληρώνει το άγριο βλέμμα της . Ακόμη, ένα άλλο στοιχείο της εποχής εκείνης είναι το χτένισμα των μαλλιών το οποίο μας φανερώνει την ιερή σημασία τους και συμβολίζει μία σειρά αξιών όπως χάρη και κομψότητα που άρμοζαν σε μία πριγκίπισσα όπως την μυθική παιδοκτόνο. Τέλος , η εντυπωσιακή μακριά και μαύρη κάπα που απλώνεται στον χώρο αναδεικνύει την σκληρότητα της Μήδειας.
Η εσωτερική όψη του θεάτρου στο οποίο ερμήνευσε η Κάλλας την Μήδεια αποτελείται από δώδεκα ορόφους με χωρητικότητα 2.000 άτομα. Στη Σκάλα του Μιλάνου ήρθαν 17.000 θεατές που αποθέωσαν όρθιοι την Μαρία Κάλλας. Σύμφωνα με ρεπορτάζ εφημερίδων της εποχής έξω από το θέατρο υπήρχαν 2.250 αυτοκίνητα, 120 πούλμαν, 80 λεωφορεία, 10 φορτηγά, 70 αυτοκίνητα ξένων αποστολών και 60 δίτροχα.
Γι’ αυτό από όλους τους κλασσικούς ρόλους που ερμήνευσε , αυτός ήταν ο πιο σημαντικός. Όχι μόνο γιατί αναβίωσε αυτήν όπερα του Κερομπίνι αλλά και γιατί έδωσε ήχο , λόγο και φωνή στον άγχος, στον φόβο και στην αγωνία μιας λυρικής ηρωίδας που έφερνε μέσα της τον κόσμο της ελληνικής τραγωδίας.
Επιμέλεια: Εριάννα Βεργίνη, Μαρία Θεοχάρη
«Νόρμα» – Μαρία Κάλλας
Με ελληνική καταγωγή και γεννημένη στη Νέα Υόρκη, η Μαρία Κάλλας αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες, ευρέως γνωστή ανά τον κόσμο για το ξεχωριστό της ταλέντο που συνδυάζει όπερα και υποκριτική. Συνέδεσε το όνομά της με τις διασημότερες λυρικές σκηνές της Ευρώπης και της Αμερικής. Μία από τις χαρακτηριστικότερες όπερες που ερμήνευσε είναι η Νόρμα του Βιντσένζο Μπελίνι. Στις 29 Μαΐου του 1965, η παράσταση έλαβε χώρα στο Εθνικό Θέατρο του Παρισιού, όπου και τραβήχτηκε η συγκεκριμένη φωτογραφία.
Στην άτιτλη αυτή φωτογραφία αποτυπώνεται μία σκηνή από την πρώτη πράξη του έργου. Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από την πληγωμένη καρδιά της πρωταγωνίστριας Νόρμα, την οποία και υποδύεται η Κάλλας. Η ιστορία εκτυλίσσεται στη Γαλατία την εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Η πρωταγωνίστρια διατηρεί κρυφή σχέση με τον Ρωμαίο Πολιόνε, πατέρα των δύο παιδιών της. Ωστόσο αυτός αναπτύσσει συναισθήματα για τη νεαρή ιέρεια Ανταλτζίνζα, την οποία υποδύεται η μεσόφωνος Φιορέντζα Κασσότο.
Η φωτογραφία αυτή αναπαριστά τη σκηνή όπου η Νόρμα συζητά με την Ανταλτζίνζα, προτού αποκαλυφθεί ο διπλός δεσμός του εραστή της. Στο βάθος της σκηνής μπορούμε να διακρίνουμε διάφορα κλαδιά δέντρων και φυλλωσιές που σβήνουν μέσα στο σκοτάδι. Επιπλέον, πιο κεντρικά υπάρχουν τρία πέτρινα σκαλοπάτια στην κορυφή των οποίων βρίσκεται ένα ανάκλιντρο με περίτεχνα σκαλιστά σχέδια, σκεπασμένο με ένα ύφασμα. Πάνω του είναι καθισμένη η Κάλλας, η οποία φοράει ένα μακρύ πλούσιο φόρεμα αρχαιορωμαϊκού χαρακτήρα. Το ανοιχτόχρωμο αυτό ένδυμα έρχεται σε αντίθεση με το σκοτεινό υπόβαθρο κάνοντάς τη να ξεχωρίζει. Ακόμα, ένα αντιπροσωπευτικό χαρακτηριστικό της είναι το έντονο μακιγιάζ που διατηρεί σε πολλές από τις εμφανίσεις της. Στη σκηνή μαζί της, η συμπρωταγωνίστριά της Φιορέντζα Κασσότο, επίσης καθισμένη στα σκαλιά μπροστά της, δίπλα σε έναν ρωμαϊκό αμφορέα. Η κίνηση των χεριών της και η έκφραση του προσώπου της δείχνουν ότι τραγουδά. Το φόρεμά της είναι παρόμοιο με της Κάλλας, όμως λιγότερο επιβλητικό, κάτι που στρέφει την προσοχή του θεατή στην πρωταγωνίστρια για ακόμα μία φορά.
Το πρόσωπο της Κάλλας αποτελεί τον ορισμό της έκφρασης “Μία εικόνα – χίλιες λέξεις”, αφού κοιτάζοντάς το και μόνο μπορεί κανείς να διακρίνει τόσο τη “Νόρμα” όσο και την ίδια την Κάλλας πίσω από τον ρόλο της. Απευθύνει λοιπόν το βλέμμα της στο κοινό γεμάτη υπερηφάνεια για την όλη σταδιοδρομία της και χαρούμενη για τις επιτυχίες της. Ενσωματώνεται στον ρόλο της με πάθος και αγάπη για αυτό που κάνει.
Η Μαρία Κάλλας αποτελεί πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες. Με την παρουσία της στον χώρο της όπερας έφερε επαναστατικές αλλαγές στον τομέα αυτό. Σε τέτοιο βαθμό που ύστερα από το τέλος της καριέρας της, η όπερα χωρίζεται σε “προ” και “μετά Κάλλας” εποχή, με κριτήριο την ενσωμάτωση της υποκριτικής σε αυτή. Η Κάλλας ήταν μία επιβλητική γυναίκα με δυναμικό χαρακτήρα. Το όνομά της θα μεινει ανεξίτηλο στην ιστορία και ο κόσμος θα θυμάται για πάντα το διαχρονικό της ταλέντο.
Επιμέλεια: Βάλια Γαρυφάλλου, Αριάδνη Καρύδη
«Η Μαρία Κάλλας στη Λευκάδα»
Τον Αύγουστο του 1964 έλαβε χώρα το ετήσιο φολκλορικό φεστιβάλ στην κεντρική πλατεία της πόλης της Λευκάδας. Όταν το πρόγραμμα των παραστάσεων τελείωσε, η παγκοσμίου φήμης σοπράνο, Μαρία Κάλλας, ανέβηκε στη σκηνή. Αυτή τη μοναδική στιγμή απαθανάτισε στο φακό της φωτογραφικής μηχανής του άγνωστης ταυτότητας φωτογράφος. Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο Τσιρίμπαση.
Η Μαρία Κάλλας, μια πρωτοποριακή σοπράνο κολορατούρα, τραγούδησε στην κεντρική πλατεία της Λευκάδας συνοδευόμενη από τον δεκαεπτάχρονο τότε Λευκαδίτη πιανίστα, Κυριάκο Σφέτσα. Στη φωτογραφία του αρχείου αποτυπώνεται η Μαρία Κάλλας ντυμένη με ένα φόρεμα ποικίλων αποχρώσεων, μοτίβων και σχεδίων, δεμένο με μια άσπρη ζώνη. Τα μαλλιά της ήταν ανέμελα και έπεφταν ανάλαφρα στην πλάτη της.
Από τη φωτογραφία μπορούμε να αντλήσουμε πολλά στοιχεία της εποχής. Καταρχάς η παρουσία, η ομορφιά και η χάρη της σοπράνο την έκαναν να διαφοροποιείται πολύ από τον κόσμο, τους απλούς ανθρώπους που παρευρισκόταν στην εκδήλωση. Εν συνεχεία τα σπίτια που περιέβαλλαν το χώρο γύρω από την πλατεία μας δίνουν στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και δόμησης της Λευκάδας. Συγκεκριμένα οικοδομούνται με ξύλο και τσίγκινη επένδυση, ώστε να είναι ανθεκτικά στους σεισμούς. Επιπλέον στο φόντο της σκηνής υπάρχει η παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά του νησιού. Δίπλα η εικόνα του κάστρου της Αγίας Μαύρας, στο οποίο στέκεται ένα άσπρο περιστέρι με ένα κλαδί ελιάς στο στόμα, σύμβολο της ειρήνης.
Κατά τη διάρκεια αυτής της συγκλονιστικής σκηνής οι 3000 παρευρισκόμενοι έμειναν έκ-πληκτοι από το μεγαλείο της Κάλλας. Η πλατεία καθώς και τα γύρω μπαλκόνια ήταν ασφυκτικά γεμάτα από ντόπιους και ξένους που ήθελαν να θαυμάσουν τα φωνητικά χαρίσματα της σοπράνο.
Επιμέλεια: Αναγνώστου Δημήτρης, Κοντογιάννη Κυριακή, Κόντος Κωνσταντίνος
Φύλλα Εργασίας για το μάθημα των Γαλλικών – Maria Kallas à Lefkas
Φύλλο εργασίας 1 – Στην πλατεία της Λευκάδας
Υπέυθυνες εκπαιδευτικοί: Καλούδη Μαριάννα (Γαλλικής) – Παππά Παρασκευή (Φιλόλογος)
